Градење мостови меѓу граѓанското општество и владата во С. Македонија.

Поглед на Скопје, Северна Македонија.

Фотографија: Зефарт преку Дримстајм

На 22 и 23 септември 2021 година, Опсерваторијата на нелегални економии на ГИ-ТОК во Југоисточна Европа ги покани претставниците на граѓанското општество на серија консултации во Скопје. Состаноците дадоа можност да се зајакне отпорноста и мрежите меѓу граѓанските организации кои се занимаваат со организираниот криминал и корупцијата во Северна Македонија, да се обидат да изградат мостови помеѓу граѓанското општество и владата за овие теми и да ја покажат работата на ГИ-ТОК во главниот град на Северна Македонија. Состанокот беше првиот од серијата „дијалози за отпорност“ што ќе се одржат во сите шест главни градови на Западен Балкан помеѓу септември и декември 2021 година.

Овие дијалози за отпорност следат сличен процес што беше започнат во 2020 година, кој обедини разновидна група актери од граѓанското општество од целиот регион за размена на искуства и експертиза и зајакнување на мрежите против организираниот криминал и корупцијата. Серијата настани во заедницата обезбеди увид во широкиот спектар на актери и иницијативи на граѓанското општество присутни низ целиот регион. Резултатите од процесот беа објавени во извештајот од март 2021 година насловен „Посилни заедно: Јакнење на отпорноста на граѓанското општество во Западен Балкан“.

Состанокот во Скопје ја започна втората година од дијалозите и вклучи актери од граѓанското општество во Северна Македонија, особено оние кои се приматели на грантови од Фондот за отпорност на ГИ-ТОК, како и граѓански организации кои се дел од регионалната мрежа на експерти на ГИ-ТОК. Во овој тесен круг, учесниците споделија ставови за предизвиците со кои се соочуваат граѓанските организации при справувањето со организираниот криминал и ги утврдија потребите за градење капацитети и зајакнување на мрежите. Како што изјави еден учесник: „Не можеме сами да се бориме против овој проблем.“

Меѓу идентификуваните предизвици беа корозивниот ефект на корупцијата (на пример врз политиката и во здравствениот сектор), инструментализацијата на антикорупциските кампањи за политички агенди, заробената управа (вклучително и на локално ниво), недостатокот на пристап до официјални информации и слабото обвинителство. Имаше и разочарување што промената на власта во 2017 година не донесе значително подобрување, дури и со вклучување на поранешни членови на граѓанското општество во извршната власт.

Во продолжение, беше забележано дека треба да постои поголема поддршка за истражувањата на организираниот криминал, зголемена поддршка за граѓанските организации надвор од главниот град, посилен фокус на образованието (особено за да се спротивстави на „културата на корупција“), поголем фокус на прашања од интерес за младите и повеќе истражувања за позитивните и негативните ефекти од дигитализацијата, како и поголема соработка меѓу граѓанските организации, медиумите и академската заедница за разоткривање и справување со еколошкиот криминал. Понатаму, учесниците дискутираа како да се истакнат штетите од организираниот криминал и корупцијата и како да се развијат наративи за промени и да се промовираат позитивни модели за да се инспирираат луѓето.

Проблем кој постојано се повторува, во Северна Македонија и во целиот регион, е недостатокот на значаен дијалог или ангажман помеѓу граѓанските организации и владата. Владата често ги смета граѓанските организации како фактор на пречка, па дури и како антивладин фактор. Другата крајност е што владата кооптира одредени невладини организации, тие добиваат финансирање и промовираат владини позиции, што де факто ги прави невладини организации што ги организира владата.

За да го реши ова прашање, ГИ-ТОК, заедно со скопскиот тинк-тенк Евротинк – Центар за Европски Стратегии, коорганизираа состанок за граѓанските организации и владините претставници на тема „градење мостови меѓу граѓанското општество и владата“ за да разговараат за постојните механизми на граѓанското општество и владината соработка како и можните области на подобрување. Учесниците од граѓанското општество и од владата, во кои беа вклучени претставници од Министерството за внатрешни работи, Собранието, Националниот комитет за насилен екстремизам и Државната комисија за спречување на корупцијата, се согласија дека кога станува збор за спречување и борба против организираниот криминал и корупцијата, граѓанското општество и владата треба да бидат на иста страна.

Сесијата, исто така, даде можност за отворена размена на мислења и идеи за тоа како да се подобри соработката, особено околу прашањето за миграцијата. Некои учесници на граѓанското општество повикаа на поголема улога на невладините организации во оценувањето на работата на владата во справувањето со корупцијата и организираниот криминал, на пример во контекст на пристапувањето во ЕУ. Исто така, беше забележано дека граѓанските организации треба да бидат пошироко консултирани при изготвувањето на релевантното законодавство и националните стратегии и да им се дадат поголеми можности за интеракција со владините претставници во консултативните тела.

Се разговараше и за начините како да се одржи одржливоста на проектите и континуитетот на ангажманот помеѓу граѓанските организации и владата, на пример, преку создавање на државен секретаријат за невладиниот сектор. Неколку учесници изразија став дека е важно поактивно да се ангажираат со приватниот сектор и верските водачи во зајакнувањето на интегритетот и борбата против корупцијата.

За време на посетата, тимот на ГИ-ТОК оствари средба со министерот за внатрешни работи, Оливер Спасовски. Состанокот даде можност да се опише работата и напорите на ГИ-ТОК за подобрување на соработката помеѓу граѓанското општество и владата во борбата против организираниот криминал и корупцијата, како и важноста од промовирање на поефикасна регионална соработка за борба против транснационалниот организиран криминал.

Консултациите покажаа дека мостовите помеѓу власта и граѓанското општество не може да се изградат преку ноќ. Но темелот може да се постави преку дијалог.