Hija e malit: krimi i organizuar përreth rezortit dimëror të Jahorinës.

Jahorina, 28 kilometra nga Sarajeva, njihet si mali ku u zhvilluan Lojërat Olimpike Dimërore të vitit 1984. Ajo është një rezort i njohur skish; turistët madje u dyndën në shpatet e saj gjatë pandemisë së COVID-19 në dimrin 2020-2021. Por zona përreth Jahorinës gjithashtu duket se tërheq kriminelë, së fundmi më 12 shkurt 2021 kur tre anëtarë të klanit Shkaljari u arrestuan në qytet me dyshimin për planifikimin e vrasjes së kokës së klanit rival Kavaç. Çfarë e bën rajonin magnet për krimin e organizuar dhe korrupsionin?

Në pamje të parë, nuk duket se Jahorina duhet të jetë vulnerabël ndaj krimit të organizuar. Rezorti modern ka një reputacion të mirë, ambiente të mirëmbajtura dhe krenohet me historinë si qendër olimpike. Por vetë fakti që rezorti konsiderohet si një thesar i rrallë në një rajon të privuar ekonomikisht duket se e ka bërë atë tërheqës për zyrtarët e korruptuar përveç turistëve.

Figura 1 Rajoni i Jahorinës në Bosnjë e Hercegovinë.

Gazetarët investigativë kanë raportuar për parregullsi në proceset e prokurimit, privatizimit, ndërtimit dhe rinovimit në projekte fitimprurëse të infrastrukturës në rajon.¹ Një pjesë e madhe fondesh publike - të paktën 55 milionë € në pesë vitet e fundit - kanë vërshuar gjithashtu në zonë, jo gjithmonë në mënyrë transparente.² Është raportuar se zyrtarë lokalë nga komunat që ndodhen pranë, Pale dhe Sarajeva e Re Lindore, si dhe zyrtarë nga qeveria e Republikës Srpska, kanë marrë pjesë në blerjen e tokave dhe objekteve, ndërtimin e infrastrukturës (siç janë teleferikët e skive) dhe prokurimin e pajisjeve për hotele.³ Rajoni është gjithashtu një magnet për investime të huaja; disa nga projektet kryesore të ndërtimit pretendohet se janë tërheqëse për pastrimin e parave.⁴ Ndoshta nuk është për t’u habitur që komunat Pale dhe Sarajeva e Re Lindore janë grindur se kush do t’i kontrollojë të ardhurat tatimore fitimprurëse nga Mali i Jahorinës.⁵

Investimet dhe përmirësimet në zonën e Jahorinës janë të mirëpritura sepse rajoni u shkatërrua nga lufta e viteve 1990, si për shembull gjatë rrethimit të Sarajevës. Në mjedisin pas konfliktit, zona përreth Jahorinës, duke përfshirë komunat Pale, Sarajeva e Re Lindore dhe Sokolac vuanin nga zhvillimi i ulët social-ekonomik, infrastruktura e dobët dhe qeverisja e dobët. Kjo, e kombinuar me një terren relativisht të vështirë, e bëri rajonin vulnerabël ndaj krimit të organizuar, si atij të brendshëm ashtu dhe si vend për kriminelët (duke përfshirë kriminelët e luftës) për t’u fshehur ose për të planifikuar operacionet e tyre në rajon.

Kjo duket se ka pasur disa efekte të këqija anësore. Midis vitit 1998 dhe 2008, kishte 14 vrasje në rajonin e Jahorinës, shumica e të cilave dyshohej se ishin rezultat i mosmarrëveshjeve midis kriminelëve, por vetëm pak prej të cilave janë zgjidhur. Jo vetëm që një numër zyrtarësh të lartë të zbatimit të ligjit u vranë në rajon gjatë asaj dekade, por kishte edhe disa sulme të stilit profesional ndaj civilëve.⁶

Arrestimet e fundit tregojnë se rajoni i Jahorinës mbetet një magnet për kriminelët. Në korrik të vitit 2020, një burrë me emrin Nikola Ivanoviq nga Mali i Zi u arrestua në Pale me dyshimin se kishte kryer një vrasje në Herceg Novi.⁷ Në gusht 2020, policia në Sarajevën Lindore arrestoi një burrë që besohej se ishte anëtar i klanit Shkaljari, së bashku me pesë shtetas të tjerë nga Serbia, Mali i Zi dhe Bosnjë e Hercegovina.⁸ Në mars 2021 u arrestua në Jahorina Slobodan Milutinović (i njohur si “Sllobo Snajperisti”) nga Novi Sadi i Serbisë.⁹ Dhe, siç përmendëm, më 12 shkurt 2021 tre anëtarë të klanit Shkaljari u arrestuan për planifikimin e vrasjes së një figure kryesore të klanit rival Kavaç, Radoje Zvicer (i cili i kishte mbijetuar një atentati në Kiev në maj të vitit 2020). Zvicer mendohej se ishte me pushime me familjen e tij në rezortin e skive.

Ka tregues të tjerë të aktivitetit kriminale në rajon. Në disa raste, policia ka sekuestruar armë dhe drogë gjatë bastisjeve në Pale dhe Sarajevën Lindore.¹⁰ Dhe në vitin 2018, një burrë u arrestua për bashkëpunim në vjedhjen e armëve nga kazermat e Forcave të Armatosura të Bosnjë e Hercegovinës në Pale. Sipas aktakuzës, burri, i cili punonte në kazermë, mori 27 dylbi për pushkë dhe dy silenciatorë dhe ua shiti ato anëtarëve të grupeve kriminale afër Sokolac.¹¹

Që nga viti 2004, në zonë janë zhvilluar disa grupe të organizuara kriminale, veçanërisht përreth Sarajevës Lindore. Ato kanë qenë të përfshira në vjedhje makinash, trafik droge dhe shantazhe. Me rritjen e pasurisë, fuqisë dhe reputacionit të tyre, ata arritën të pastrojnë paratë e tyre në ekonominë lokale dhe të përdorin fuqinë e tyre për të ndikuar te politikanët vendas, pjesëtarët e forcës së  policisë dhe mediat. Një numër operacionesh të mirë-koordinuara të zbatimit të ligjit, me emrin e koduar Jahorina, Kargo dhe Lutka, rezultuan në shkatërrimin e disa grupeve të organizuara kriminale në vitin 2013.¹²

Ekosistemi i krimit dhe korrupsionit përreth Jahorinës tregon trashëgiminë e historisë së fundit të Bosnjë e Hercegovinës si dhe tundimin e korrupsionit. Por gjithashtu ilustron evolucionin e krimit në vend; nga rajonet me paqëndrueshmërinë pas konfliktit në një ekosistem të korrupsionit të organizuar ku aktorët politikë, të biznesit dhe krimit takohen me njëri-tjetrin. Ndryshe nga vitet 1990, rajoni i Jahorinës tani duket se është një vend ku kriminelëve të profilit të lartë u pëlqen më shumë të rrinë sesa të fshihen - dhe ku zyrtarët e korruptuar duan të investojnë, në vend që ta lënë pas dore. Shpresojmë që në të ardhmen ky rajon të mund të tërheqë një klientelë më pak famëkeqe dhe të rimarrë vëmendjen pozitive dhe reputacionin që gëzonte rajoni i Jahorinës në vitin 1984 gjatë Lojërave Olimpike Dimërore.

Shënime