Локални иницијативи: Дијалози за зајакнување на отпорноста во Западен Балкан.

Во октомври и ноември 2021 година, ЈИЕ-Опс ја продолжи серијата дијалози за отпорност со состаноци во Тирана, Белград, Сараево и Приштина. Овие состаноци им овозможија на ГИ-ТОК и партнерите од граѓанското општество повторно лично да се ангажираат по речиси две години КОВИД-19, да ја зајакнат соработката помеѓу НВО, истражувачките новинари и академиците кои работат на организираниот криминал и да изградат мостови помеѓу чинителите од граѓанското општество и владата во заедничката борба против организираниот криминал и корупцијата. Во секој главен град, ГИ-ТОК, одржа и дискусии со претставници на дипломатската заедница, јавни службеници и граѓанското општество за да ги презентира своите неодамнешни активности.

Дискусија за време на дијалогот за отпорност во Сараево, Босна и Херцеговина.

Фотографија: Бахрудин Бандиќ

Борба против корупцијата во Албанија

На 28 и 29 октомври, дијалогот за отпорност во Тирана, Албанија, ги собра претставниците на граѓанското општество од целата земја. Состанокот се фокусираше на предизвиците со кои се соочуваат младите во Албанија и што прават ГО за да ја намалат својата ранливост на организиран криминал. Меѓу главните прашања што се покренаа беа потребата за позитивни модели, алтернативи на наративот „за брзо збогатување“, можностите и опасностите од миграцијата, неопходноста од поддршка за започнување мали бизниси и влијанието на канабисот врз некои заедници (најчесто рурални), како и врз младите. Учесниците, исто така, споделија искуства за социјалната повторна употреба на средствата конфискувани од криминални групи. Претставниците на ГО, претежно жени од заедниците надвор од главниот град, разговараа за потребата за граѓанска храброст и предизвиците во интеракцијата со локалната власт, како и за тешкотиите во претворањето на краткорочните финансирани проекти во одржливи долгорочни иницијативи.

На средбата стана збор и за тоа како да се изградат мостови помеѓу ГО и владата во спречувањето и борбата против корупција. По воведниот збор на Адеа Пирдени, заменик министер за правда и Јорида Табаку, претседател на Националниот совет за интеграција и на парламентарната комисија за европска интеграција, следеше дискусија за тоа како да се зајакне културата на интегритет во јавните институции и приватниот сектор; како да се зголеми јавната свест за влијанието на корупцијата; потребата да се вклучи граѓанското општество во изготвувањето и спроведувањето на антикорупциските закони и стратегии; и како да се одржи функцијата „чувар“ на антикорупциските ГО, а сепак, владата сè уште да ги смета за конструктивни партнери.

Меѓу прашањата што се покренаа беа корупцијата во медиумите и потребата за поефикасна заштита на свиркачите, како и понезависно антикорупциско тело. Заменик-министерот и претставниците на ГО се заблагодарија на ГИ-ТОК за свикувањето на состанокот, кој го сметаа за редок и неопходен чекор во зајакнувањето на дијалогот и довербата помеѓу граѓанското општество и владата за спречување и борба против корупцијата.

На состанокот со пошироката публика, ЈИЕ-Опс ги покани албанските новинари да ги споделат своите искуства за истражување на активностите на албанските организирани криминални групи кои дејствуваат во земјата и во странство. Информациите за начините на криумчарење кокаин од Латинска Америка во Европа се особено разоткривачки. Меѓу точките што се покренати во последователната дискусија беа тешкотиите при пристапот до информации; заштитата на некои криминалци од страна на јавните службеници; недостаток на обвиненија на високо ниво за сериозен организиран криминал; ранливоста на подводливата младина на организиран криминал (вклучувајќи модернизација на криминалот и девијантни модели на улоги во социјалните медиуми); и недостатокот на длабинско истражувачко известување на терен во споредба со површните дискусии за организираниот криминал во телевизиските студија.

ГО како даватели на услуги во Србија

Дијалогот за отпорност одржан на 4 и 5 ноември во Белград, Србија, ги собра и претставниците на ГО од целата земја и се фокусираше на улогата на ГО во поддршката на корисниците на дрога; постпенална реформа; и младите кои се ранливи на организиран криминал. Други теми вклучуваа лихварство , фудбалски хулиганизам, незаконски финансиски текови, трговија со луѓе и влијанието на корупцијата и криминалните групи врз локалната и централната власт.

Голем број учесници ги забележаа тешкотиите со кои се соочуваат ГО во Србија, вклучително и недостатокот на пристап до информации, ограничените ресурси, недостатокот на комуникација со претставниците на локалната самоуправа, конфузијата предизвикана од НВО организирани од владата, колебливоста на донаторите и граѓанското општество за решавање на прашањата на организиран криминал, па дури и вознемирување и закони против ГО.

Сепак, на седницата во која учествуваа ограничен број јавни службеници, забележана е добра соработка помеѓу ГО и владата за прашањата поврзани со лекувањето од дрога и постпеналните реформи. Јавните службеници ја признаа додадената вредност на ГО како даватели на услуги во заедниците во кои се активни. Меѓутоа, ГО кои работат на прашања поврзани со организираниот криминал или ја прозиваат корупцијата не беа толку добро прифатени.

На јавната сесија, претставниците на ЈИЕ-Опс ја истакнаа потребата да се промовира повеќе дебата и анализа на прашањата поврзани со организираниот криминал и корупцијата, како и поконструктивен ангажман меѓу владата и граѓанското општество. Се забележа дека ГО може да бидат важен „корективен фактор“ на владините политики и можат да предлагаат решенија за подобрување на ситуацијата.

Фокусирање на миграцијата во Босна и Херцеговина

Дијалогот за отпорност што се одржа на 15 и 16 ноември во Сараево, Босна и Херцеговина, вклучи претставници на ГО од Федерацијата Босна и Херцеговина и Република Српска, како и од округот Брчко. Учествуваа и НВО што ја застапуваат полицијата. Како и во другите главни градови, претставниците на граѓанското општество го критикуваа недостигот на пристап до информации, ограничените ресурси и ограничените можности за ангажман со јавните службеници. Тие истакнаа и дека соработката за борба против организираниот криминал е попречена од поларизираната политичка ситуација во земјата и повеќеслојниот систем на владеење.

Меѓу истакнатите точки беше и потребата од поактивно учество на младите за прашања поврзани со подигнување на свеста за штетите од организираниот криминал и корупцијата; поголема поддршка за истражувачкото новинарство; и повеќе можности за комуникација помеѓу ГО и јавните институции, на пример во врска со информациите и поддршката за корисниците на дрога и мигрантите.

Се одржа дискусија на тема градење мостови помеѓу владата и граѓанското општество за поефикасно справување со предизвикот на миграцијата во Босна и Херцеговина. Претставниците на граѓанското општество од еден од најпогодените региони, Унско-санскиот кантон, близу границата со Хрватска, детално ја опишаа страшната хуманитарна ситуација со која се соочуваат луѓето во движење. Јавните службеници, вклучително и припадниците на граничната полиција, ги опишаа предизвиците со кои се соочуваат во справувањето со ова прашање, вклучително и недоволната соработка со некои соседни земји и меѓународната заедница, како и недоволните ресурси и корупцијата на граничните премини. Сепак, констатирано е дека бројот на мешани мигранти во Босна и Херцеговина се намали во 2021 година. Учесниците разговараа и за трговијата со луѓе во земјата, вклучително и за ранливоста на мигрантите од експлоатација за секс или принудна работа.

Учесниците ја ценеа можноста да се сретнат и да имаат конструктивна размена на мислења и разговараа за идеи за можна идна соработка. Иако ја истакнаа важноста граѓанското општество да ја задржи својата независност, тие, сепак, се согласија дека за прашања како што се дрогата, миграцијата и корупцијата, граѓанските организации и јавните службеници „имаат иста цел“.

Додека беше во Сараево, персоналот на ГИ-ТОК се сретна со министерот за безбедност на земјата, шефот на политичкиот оддел на Регионалниот совет за соработка и високиот советник за борба против корупцијата во Регионалната антикорупциска иницијатива.

Јакнење на коалициите за борба против криминалот во Косово

Петтиот дијалог за отпорност се одржа на 25 и 26 ноември во Приштина, Косово. Главниот фокус на средбата беше како да се градат коалиции и да се развијат наративи во борбата против организираниот криминал и корупцијата. Состанокот обедини разновидна група учесници од целата земја – истражувачки новинари, експерти од тинк-тенкови и активисти од локални организации.

Учесниците истакнаа дека медиумите треба да обрнат поголемо внимание на организираниот криминал во Косово, покрај опфаќањето прашања како што се поткупот и недостатокот на транспарентност во процесите на јавни набавки. Новинарите беа охрабрени да известуваат за организирани криминални групи кои делуваат во Косово, како и криминалните пазари, како што се трговијата со дрога и фалсификувана роба, како и еколошкиот криминал. Голем број учесници се согласија дека Косово треба да развие сопствен дискурс за организираниот криминал, а не само да го разгледува проблемот во соседните земји како Албанија или Србија. Истакнаа и дека треба да се посвети повеќе внимание на организираните криминални групи од Косово кои дејствуваат во странство.

Учесниците разговараа за начините за зајакнување на врската помеѓу медиумите и НВО. Забележано е, на пример, дека ако новинарите повеќе се фокусираат на организираниот криминал и корупцијата, НВО треба подобро да ја промовираат својата работа и да го зголемат притисокот врз владата да преземе акција за наодите откриени во истражувачкото новинарство.

На состанокот со претставници од јавниот сектор, претставниците на ГО имаа ретка можност да комуницираат со заменик министерот за правда, член на полицијата за борба против организираниот криминал и претставник на националната агенција за борба против корупцијата, којшто е и свиркач. Учесниците разговараа за своите предизвици во справувањето со организираниот криминал и корупција и се вклучија во конструктивен дијалог за подобрување на одговорноста и транспарентноста во јавниот сектор и поттикнување поголема соработка помеѓу јавниот сектор и општеството во целина.

Работење кон отпорен Балкан

Овие дијалози ги открија предизвиците со кои се соочуваат ГО кои работат на прашања за организиран криминал и корупција, од кои за многу придонесе КОВИД-19. Но, тие ја истакнаа и храбрата и посветена работа што ГО ја вршат во своите заедници. Состаноците ја зацврстија потребата да се градат мостови помеѓу граѓанското општество и владата и заеднички да се работи кон заедничка цел. Учесниците разговараа за потенцијалните последователни активности по дијалозите.

За време на дијалозите за отпорност, се појавија три теми кои се повторуваа: младите, родот и социјалната повторна употреба на украдени средства. Како продолжение на извештајот на Опсерваторијата од февруари 2021 година „Посилни заедно: Јакнење на отпорноста на граѓанското општество во Западен Балкан“, ЈИЕ-Опс ќе објави тематски извештаи за овие теми во почетокот на 2022 година, како дел од новата серија насловена „Отпорност на Балканот“.

Дијалозите за отпорност во Западен Балкан ги открија предизвиците со кои се соочуваат ГО кои работат на борба против организираниот криминал и корупција.