Ishujt e rezistencës: organizatat e shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor.

Ishujt e rezistencës: organizatat e shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor

Këto janë periudha të vështira për organizatat e shoqërisë civile (OSHC) në Ballkanin Perëndimor. Në shumë vende të rajonit, OSHC-të që merren me krimin e organizuar dhe korrupsionin janë nën presion nga qeveritë dhe kërcënohen nga njerëz të përfshirë në aktivitet të korruptuar ose të paligjshëm. Në të njëjtën kohë, kriza e COVID-19 e ka bërë të vështirë që OSHC-të të kenë kontakte ballë për ballë me shumë prej individëve dhe grupeve në shoqëri me të cilët ata normalisht punojnë, si gratë, të rinjtë, ish-të burgosurit ose përdoruesit e drogave. Për të gjetur mënyra për të kapërcyer këto pengesa, GI-TOC thirri një dialog ndër- rajonal në datat 14 deri 16 dhjetor 2020 për të diskutuar sfidat aktuale dhe mundësitë për forcimin e rezistencës ndaj krimit të organizuar dhe korrupsionit në Ballkanin Perëndimor.¹

Evenimenti online mblodhi më shumë se 50 përfaqësues të shoqërisë civile nga OJQ me bazë në komunitet, institucione kërkimore, media dhe akademikë për të diskutuar sfidat dhe praktikat e mira në punën e tyre. Pjesëmarrësit diskutuan sfidat e përbashkëta dhe mënyrat për të forcuar rrjetet dhe morën trajnim mbi mbrojtjen, përkrahjen dhe sigurinë. Përfaqësuesit e shoqërisë civile nga pjesë të ndryshme të botës të cilët janë të angazhuar në punë të ngjashme gjithashtu ndanë përvojat e tyre në tema që variojnë nga çështjet gjinore dhe raportimi mbi korrupsionin deri te angazhimi me qeveritë.

Dialogu ndër-rajonal u organizua së bashku me “Fondin e qëndrueshmërisë” të GI-TOC dhe është pjesë e një projekti të financuar nga ministria e jashtme gjermane për të hartuar punën e OSHC-ve në Ballkanin Perëndimor që merren me krimin e organizuar dhe korrupsionin dhe për të ndihmuar në forcimin e qëndrueshmërisë së tyre. Takimi u parapri nga seminare kombëtare me OSHC-të në secilin nga gjashtë vendet e Ballkanit Perëndimor.

Si pjesë e këtij projekti, në vitin 2020 “Fondi i qëndrueshmërisë” mbështeti 13 OSHC nga i gjithë Ballkani Perëndimor. Këto organizata janë të angazhuara në një larmi aktivitetesh, duke përfshirë punën me të rinjtë, adresimin e çështjeve të drogës, nxitjen e riintegrimit pas burgut, luftimin e korrupsionit, trajtimin e çështjeve mjedisore dhe luftimin e dhunës ndaj grave. Është bërë një përpjekje e veçantë për të zgjedhur organizata nga qytete më të vogla që janë të prekshme nga krimi i organizuar dhe që mund të mos marrin aq shumë vëmendje ose fonde nga donatorët sesa OSHC-të në qytetet kryesore. Në të vërtetë, GI-TOC u përqendrua veçanërisht në mbështetjen e OSHC-ve nga vendet e identifikuara në raportin e vet, “Zonat e nxehta të Krimit të Organizuar në Ballkanin Perëndimor”, nga maji 2019.² Këto zona të nxehta janë shënuar me të kuqe (shih figurën 3), ndërsa vendndodhjet e OSHC-ve të mbështetura nga “Fondi i qëndrueshmërisë” janë shënuar me të gjelbër.

GI-TOC analizon punën e OSHC-ve në Ballkanin Perëndimor që kanë të bëjnë me krimin e organizuar dhe korrupsionin në një raport të ardhshëm, “Së bashku më të fortë: Forcimi i qëndrueshmërisë midis shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor”, i cili do të botohet në fillim të shkurtit 2021. Raporti përshkruan disa nga sfidat me të cilat përballen OSHC-të në rajon dhe shikon qasjet e ndryshme që ato përdorin për të luftuar krimin e organizuar dhe korrupsionin në komunitetet e tyre. Ai gjithashtu shqyrton çështjet e lidhura me krimin që janë me interes të veçantë për ta, si shantazhet dhe fajdet, krimi mjedisor, korrupsioni, bandat e të rinjve dhe huliganizmi, pastrimi i parave dhe shfrytëzimi i punës, duke përfshirë punën e seksit. Raporti gjithashtu identifikon disa praktika të mira dhe pika hyrëse të përdorura zakonisht nga OSHC-të në Ballkanin Perëndimor për t’u angazhuar me qytetarët e tyre dhe për të rritur ndërgjegjësimin për krimin e organizuar dhe korrupsionin.

Në raport dhe në dialogun ndër-rajonal, praktikuesit diskutuan se si të forcojnë qëndrueshmërinë. Ata theksuan se krimi i organizuar dhe korrupsioni duhet të bëhen të prekshme për komunitetin, për të çmitizuar temat dhe për ta shpjeguar ndikimin e tyre në mënyrë të lehtë dhe të kuptueshme. Është vërejtur se shumë njerëz ose nuk i njohin simptomat e krimit të organizuar dhe korrupsionit ose ndihen të pafuqishëm për t’u marrë me to. Prandaj shoqëria civile ka një rol kyç për të luajtur në ngritjen e vetëdijes, duke shpjeguar dëmet dhe duke promovuar integritetin, transparencën, llogaridhënien dhe qeverisjen e mirë.

Pjesëmarrësit theksuan se bashkëpunimi midis OSHC-ve është i rëndësishëm si në shkallë kombëtare dhe rajonale, ashtu edhe midis OSHC-ve të Ballkanit Perëndimor dhe homologëve të tyre në rajone të tjera. Këtu GI-TOC mund të ndihmojë. Duhet bërë më shumë për të forcuar partneritetet midis organizatave joqeveritare, gazetarëve hulumtues dhe akademikëve që punojnë mbi çështjet e krimit të organizuar dhe korrupsionit.

Figura 3 Pikat e nxehta të krimit të organizuar dhe vendet e qëndrueshmërisë nëpër Ballkanin Perëndimor.

Një dilemë për OSHC-të në shumë vende të Ballkanit Perëndimor është se si të ndërveprojnë me qeveritë. Në vendet ku opozita është e dobët ose ka bojkotuar parlamentin, ose në situatat kur elita politike perceptohet si e korruptuar ose madje ka lidhje me elementë kriminalë, OSHC-të marrin rolin e opozitës. Kjo krijon përshtypjen se ato janë organizata anti-qeveritare sesa jo-qeveritare. Nga ana tjetër, qeveritë i etiketojnë grupet e tilla - veçanërisht nëse ato marrin mbështetje nga donatorët e huaj - si “tradhtarë” ose “agjentë të huaj” dhe i ndjekin ato në shtyp, përmes “zbatimit të ligjit” apo edhe frikësimit. Prandaj, një sfidë kryesore është ruajtja e kanaleve të dialogut të hapura midis qeverisë dhe shoqërisë civile dhe forcimi i bashkëpunimit kundër asaj që duhet të jetë një armik i përbashkët: krimi i organizuar. Faktorët ndërkombëtarë ndonjëherë mund të ndihmojnë në lehtësimin e një dialogu të tillë.

Një vëzhgim tjetër që erdhi gjatë dialogut ndër-rajonal dhe raportit është se donatorët ndërkombëtarë duhet të jenë më të ndjeshëm ndaj sfidave të OSHC-ve, veçanërisht atyre më të vogla jashtë qyteteve të mëdha. Për shembull, ata duhet të jenë më transparentë në thirrjet e tyre për aplikime, të kuptojnë më mirë kushtet lokale (duke përfshirë kapacitetin e caktuar për administrimin e projektit dhe aftësitë e kufizuara gjuhësore, si dhe kapacitetin e ulët të përthithjes) dhe të sigurojnë që mbështetja të drejtohet nga nevojat. Donatorët duhet të ofrojnë mundësinë për grante afatgjata për të rritur mbështetjen dhe forcuar qëndrueshmërinë. Ato gjithashtu duhet ta përfshijnë shoqërinë civile në të gjithë ciklin e projektit nga hartimi deri në implementim. Së fundmi, donatorët duhet të mbështesin OSHC-të gjatë zbatimit të projekteve në lidhje me luftimin e krimit të organizuar dhe korrupsionit, për të demonstruar solidaritet dhe për të rritur rrezikun dhe koston politike për ata që u bëjnë presion këtyre organizatave.

Në vendet ku qeveritë hezitojnë ose nuk janë në gjendje të marrin një qëndrim nga lart për të trajtuar krimin e organizuar, puna e shoqërisë civile bëhet edhe më e rëndësishme. Një metodologji e bazuar në forcimin e qëndrueshmërisë së komunitetit mund të fuqizojë agjentët e ndryshimit dhe të rrisë antitrupat socialë kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit.

Por në një ekosistem të qeverisjes kriminale, OSHC-të janë të kufizuara në atë që mund të bëjnë vetë. Në të ardhmen, sfida është të kalojmë nga ishujt e rezistencës në rrjetet e mbështetjes. Ky është një proces që GI-TOC dhe “Fondi i reziliencës” janë të përkushtuar të mbështesin në të gjithë Ballkanin Perëndimor.

Shënime

Ky artikull bazohet në njohuritë e mbledhura gjatë projektit “Ndërtimi i angazhimit qytetar në Ballkanin Perëndimor” dhe hulumtimeve të kryera nga shtatori deri në dhjetor 2020. Të gjitha konstatimet e hulumtimit do të publikohen në raportin e ardhshëm të GI-TOC “Së bashku më të fortë: Forcimi i qëndrueshmërisë midis shoqërisë civile në Ballkanin Perëndimor”. ↩
GI-TOC, Zonat e nxehta të krimit të organizuar në Ballkanin Perëndimor, (Hotspots of organized crime in the Western Balkans), maj 2019, https://globalinitiative.net/wp-content/uploads/2019/05/Hotspots-Report-English-13Jun1110-Web.pdf. ↩