Сузбивање на организираниот криминал во Западен Балкан?

Во серија апсења во јануари и февруари 2021 година, полицијата во Србија, Црна Гора и Босна и Херцеговина уапси криминалци за коишто медиумите тврдат дека имаат врски со озлогласените криминални кланови Кавач и Шкаљари од Црна Гора. Полицијата во Северна Македонија уапси шест лица во Прилеп, четвртиот по големина град во земјата, под обвиненија за дрога.¹ Дали сме сведоци на сузбивањето на организираниот криминал во Западен Балкан?

Утрото на 4 февруари, српскиот обвинител за организиран криминал Младен Ненадиќ објави дека полицијата уапсила 16 лица осомничени за сериозни злосторства.² Веста се прошири многу бргу. Некои рубрики во медиумите шпекулираа дека ова е почеток на долго ветуваното сузбивање на организираниот криминал од страна на претседателот Александар Вучиќ,³ додека други ја истакнаа неопходноста од истражување на врските меѓу криминалните групи и службениците во политиката и безбедносните служби.⁴

Една од најважните личности која беше уапсена беше Вељко Беливук. Во раните 2000-ти, Беливук беше член на Обединетите сили, ултрас група формирана од страна на белградски скинхеди за поддршка на српскиот фудбалски клуб ФК Рад. Тој, исто така, работеше како член на обезбедување во ноќен клуб во Белград, каде што претепа и рани две лица во 2007 година. Судот конечно го прогласи за виновен осум години подоцна.⁵ Беливук го привлече вниманието на јавноста во април 2016 година кога заедно со Александар Станковиќ - лидер на навивачката група на фудбалскиот клуб ФК Партизан, Јаничари - беше фатен на надзорната камера како брутално ги тепа членовите на обезбедувањето на генералниот директор на ФК Партизан.⁶

Вељко Беливук, лидер на српска хулиганска група со врски со криминалното подземје, е уапсен во Белград во февруари 2021 година.

Фотографија: Stefan Tomasevic&ATAImages

Откако Станковиќ беше убиен во престрелка во мафијашки стил во октомври 2016 година,⁷ Беливук го наследи Станковиќ како нов лидер на Јаничари.⁸ Еден ден по атентатот, тогашниот министер за внатрешни работи Небојша Стефановиќ објави војна против мафијата и корумпираната полиција.⁹ Сепак, во наредните години српските улици станаа боиште, со повеќе од 60 убиства наводно поврзани со организиран криминал.¹⁰

Проблемите на Беливук со законот продолжија во 2017 година кога беше обвинет како соучесник во организирање на убиство. Сепак, судот го ослободи од обвиненијата.¹¹ Во меѓувреме, истражувачки новинари открија фотографии од припадници на Јаничари со висок полициски службеник,¹² како и можни врски меѓу Беливук и високи функционери во Министерството за внатрешни работи.¹³ Покрај тоа, припадници на Јаничари дејствуваа како членови на обезбедувањето на инаугурацијата на претседателот Вучиќ.¹⁴ Исто така, беше објавено дека Јаничари имаат врски со кланот Кавач.¹⁵

Во Србија е јавна тајна дека хулиганските групи се вклучени во нелегални активности поврзани со дрога, приватно обезбедување, коцкање и градежништво.¹⁶ Сепак, Вучиќ вети дека ќе се бори против мафијата, „без оглед на личните, политичките или какви било други последици“.¹⁷

Во февруари 2021 година, српската полиција го уапси Беливук по неговото враќање од Црна Гора, каде што наводно се состанал со Радоје Звицер, еден од лидерите на кланот Кавач.¹⁸ Групата на Беливук беше обвинета за убиство, изнуда, киднапирање и трговија со дрога,¹⁹ како и за можно планирање на убиство на висок државен службеник.²⁰ Другите осомничени беа обвинети за здружување заради извршување кривични дела; неовластено производство и дистрибуција на наркотици; и нелегално производство, поседување, носење и трговија со оружје и експлозиви, покрај три случаи на тешко убиство.²¹

Одделно од овој случај, во градот Тиват, Црна Гора, во јануари полицијата приведе осомничени членови на криминална организација. Се веруваше дека осомничените „имале намера да ликвидираат членови на групата Кавач“.²² Се веруваше дека една од целите бил Беливук.

Во февруари, полицијата во Босна и Херцеговина уапси тројца Црногорци во близина на ски-центарот Јахорина за нелегално производство и трговија со дрога и оружје.²³ Медиумите објавија дека тие биле од кланот Шкаљари и планирале да го убијат лидерот на ривалскиот клан Кавач, Радоје Звицер и неговата сопруга за време на нивниот престој во ски-центарот.²⁴

Во Србија, пак, Вучиќ вети дека ќе покаже слики од суровоста на групата Јаничари.²⁵ На прес-конференција во март, Вучиќ пред телевизиската публика во ударен термин покажа фотографија од обезглавена жртва.²⁶ Потоа, новинар од Мрежата за известување за криминал и корупција (КРИК) го праша претседателот зошто некои од претставниците на владата не биле испрашувани од страна на полицијата. Вучиќ не одговори.²⁷ Неколку дена подоцна, провладините таблоиди ја обвинија КРИК и некои полициски службеници дека се дел од групата Јаничари.²⁸ Медиумски здруженија и меѓународни организации²⁹ вклучувајќи ја и ГИ-ТОК, реагираа на кампањата за клевета,³⁰ како и Вучиќ, кој изјави дека КРИК треба да биде оставена да си ја врши својата работа затоа што тоа е демократија.³¹

Иако не се гледа крај на судирот меѓу клановите Шкаљари и Кавач од Црна Гора којшто започна во 2014 година и во којшто учествуваа фигури од српски криминални и хулигански групи,³² се чини дека се интензивираат напорите на државата да преземе силни мерки против овој судир.

Србија во минатото остро се спротивставуваше на организираниот криминал, на пример за време на операцијата „Сабја“ во 2008 година со којашто беа растурени големи групи, како што е Земунскиот клан, по атентатот на премиерот Џинџиќ. Ќе биде интересно да се види дали претседателот Вучиќ ќе може да го исполни своето ветување.

Забелешки