Kanabisi është droga e jashtëligjshme më e konsumuar në Ballkanin Perëndimor dhe në BE, dhe tregtia e tij llogaritet në rreth 38% të tregut të shitjes me pakicë të drogës në BE.1 EMCDDA, Drug-related health and security in the Western Balkans, 2022, https://www.emcdda.europa.eu/publications/regional-reports/drug-related-health-and-security-threats-western-balkans_en; Cannabis, Europol, https://www.europol.europa.eu/crime-areas-and-statistics/crime-areas/drug-trafficking/cannabis. Mbylle fusnotën UNODC, Drug Market Trends: Cannabis Opioids, World Drug Report 2022, qershor 2022, https://www.unodc.org/res/wdr2022/MS/WDR22_Booklet_3.pdf. Mbylle fusnotën EMCDDA, Drug-related health and security in the Western Balkans, 2022, https://www.emcdda.europa.eu/publications/regional-reports/drug-related-health-and-security-threats-western-balkans_en. Mbylle fusnotën
Në Indeksin Botëror të Krimit të Organizuar 2021, Kosova – një destinacion dhe vend tranzit për drogën – arriti vlerësimin 5.5 për sa i përket tregtisë së paligjshme të kanabisit, një nivel më i lartë se mesataret botërore (5.10) dhe evropiane (4.88) dhe paksa më i ulët se mesatarja në Ballkanin Perëndimor (5.90).4 GI-TOC, Global Organized Crime Index 2021, shtator 2021, https://ocindex.net/assets/downloads/global-ocindex-report.pdf. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën
Nga viti 2019 deri në 2023, në Kosovë janë raportuar 3 990 raste të trafikimit të drogës, për të cilën u arrestuan 4 267 njerëz. Vetëm 2,6% e këtyre rasteve dhe 2,1% e personave të arrestuar kishin lidhje me kultivimin e kanabisit (në ambiente të brendshme dhe të jashtme).7 Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email. Mbylle fusnotën Ibid. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën
Figura 1 Numri i laboratorëve të zbuluar të kanabisit dhe i njerëzve të arrestuar për kultivimin e kanabisit, 2019-2022.
Burimi: Policia e Kosovës
Kanë qenë disa faktorë që kanë çuar në rritjen e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme në Kosovë. Intensifikimi i operacioneve nga Policia e Shtetit në Shqipëri për të shkatërruar prodhimin e kanabisit në natyrë në Shqipëri e ka bërë më të vështirë prodhimin dhe trafikimin e kanabisit nga Shqipëria. Kjo ka bërë që të trafikohen sasi më të vogla në rajon me një çmim më të lartë. Meqë Kosova është edhe destinacion, edhe vend tranzit për drogën, çmimi i kanabisit ka filluar të rritet çdo vit, sidomos që prej vitit 2019.10 Intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023. Mbylle fusnotën
Një faktor tjetër është se kanabisi i kultivuar në ambiente të brendshme ka përqindje më të lartë të tetrahidrokanabinolit (THC).11 EMCDDA, Developments in the European cannabis market, qershor 2019, https://www.emcdda.europa.eu/publications/emcdda-papers/developments-in-the-european-cannabis-market_en. Mbylle fusnotën Ibid. Mbylle fusnotën UNODC, Drug Market Trends: Cannabis Opioids, World Drug Report 2022, qershor 2022, https://www.unodc.org/res/wdr2022/MS/WDR22_Booklet_3.pdf Mbylle fusnotën Ibid.; Intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën UNODC, 22 qershor 2010, World Drug Report 2010, https://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2010/World_Drug_Report_2010_lo-res.pdf. Mbylle fusnotën
Gjithashtu, rreziku i zbulimit të laboratorëve është më i ulët krahasuar me plantacionet e kanabisit në natyrë.16 National Drug Intelligence Center, Indoor Cultivation Trends, Domestic Cannabis Cultivation Assessment 2009, korrik 2009, https://www.justice.gov/archive/ndic/pubs37/37035/indoor.htm#:~:text=Indoor%20cannabis%20cultivators%20are%20able,generally%20yield%20higher-potency%20marijuana. Mbylle fusnotën
Veriu i Kosovës ka qenë një pikë e nxehtë e krimit, trafikimit të mallrave të ligjshme dhe të paligjshme, dhe e prodhimit të kriptomonedhave, dhe ka qenë një strehë për kriminelët dhe personat në kërkim.17 Komisioni Evropian, Raporti për Kosovën 2022, 12 tetor 2022, https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2022-10/Kosovo%20Report%202022.pdf; GI-TOC, Hotspots of organized crime in the Western Balkans, Local vulnerabilities in a regional context, maj 2019, https://globalinitiative.net/wp-content/uploads/2019/05/Hotspots-Report-English-13Jun1110-Web.pdf; Observatori i Ekonomive të Paligjshme në Evropën Juglindore, Links between politics, ethnicity and organized crime in northern Kosovo, GI-TOC, Buletini për rrezikun #11, dhjetor 2021, https://riskbulletins.globalinitiative.net/see-obs-011/01-politics-ethnicity-organized-crime-in-northern-kosovo.html. Mbylle fusnotën GI-TOC, Global Organized Crime Index 2021, shtator 2021, https://ocindex.net/assets/downloads/global-ocindex-report.pdf. Mbylle fusnotën EMCDDA, Drug-related health and security in the Western Balkans, 2022, https://www.emcdda.europa.eu/publications/regional-reports/drug-related-health-and-security-threats-western-balkans_en. Mbylle fusnotën
Legalizimi i prodhimit të kanabisit në Maqedoninë e Veriut dhe prodhimi ekstrakteve të kërpit për qëllime mjekësore ka mundësuar shtimin e njohurive dhe ekspertizës në ndërtimin e laboratorëve. Ekziston dyshimi se disa inxhinierë nga Maqedonia e Veriut, të cilët u arrestuan në Kosovë, dhanë ndihmë profesionale në krijimin e laboratorëve.20 Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Zeljko Trkanjec, North Macedonia police seize 1.5 tons of marijuana, EUROACTIV, 10 February 2022, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/north-macedonia-police-seize-1-5-tons-of-marijuana/. Mbylle fusnotën
Së fundmi, pavarësisht kufizimeve për të lëvizur gjatë pandemisë COVID-19, grupet e krimit të organizuar në Ballkanin Perëndimor u treguan elastike, duke i përshtatur metodat e veprimtarive për t’u përballur me vështirësitë në modelin e biznesit të tyre të jashtëligjshëm.23 EMCDDA, Illicit drug markets and supply in the Western Balkans: Impact of Covid-19, qershor 2021, https://www.emcdda.europa.eu/publications/ad-hoc-publication/illicit-drug-markets-and-supply-western-balkans-impact-covid-19_en. Mbylle fusnotën Intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën UNODC, Drug Demand Drug Supply, World Drug Report 2022, qershor 2022, https://www.unodc.org/res/wdr2022/MS/WDR22_Booklet_2.pdf. Mbylle fusnotën Ibid. Mbylle fusnotën
Figura 2 Faktorët që ndikojnë te kultivimi i kanabisit në ambiente të brendshme në Kosovë.
Në vitet 2019–2021, shumica e katër laboratorëve të zbuluar ishin të vegjël ishin zbuluar në Prishtinë; në vitin 2022, gjysma nga 10 laboratorët të zbuluar u gjetën në veri të Kosovës.27 Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email. Mbylle fusnotën Intervistë me një gazetar investigativ, Prishtinë, 18 janar 2023; intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën
Figura 3 Laboratorët e zbuluar nga komuna.
Burimi: Policia e Kosovës dhe përllogaritjet e GI-TOC
Policisë së Kosovës i mungojnë kapaciteti dhe ekspertët e nevojshëm për të përcaktuar vlerën e rrënjëve të konfiskuara të kanabisit dhe pajisjeve të përdorura në laboratorët e paligjshëm; raportet e policisë tregojnë vetëm një vlerë të përafërt të kanabisit në tregun e Kosovës.31 Policia e Kosovës, vlera e kanabisit të konfiskuar në ambiente të brendshme, 13 mars 20023, me email. Mbylle fusnotën Sipas Policisë së Kosovës, vlera lokale e 1 kilogram kanabis të prodhuar në ambiente të brendshme është 2 000 €. Mbylle fusnotën Albin Kurti, 2022: Qeveria kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit, 9 janar 2023, https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid02cYTSscap7duKhjv6WetFMwt9ETkaXpMh3wgQj745DjNycHiqt5Zx7mQ8vkMkUpkHl&id=100044512086347&mibextid=kdkkhi. Mbylle fusnotën
Një nga laboratorët më të sofistikuar u zbulua në maj 2022 pranë Izvorit, pikës së kalimit kufitar me Serbinë. 9 084 rrënjët e kanabisit që u konfiskuan atje supozohen të jenë rendimenti i dytë.34 Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Edicioni special, Klan Kosova, 23 maj 2022, https://www.youtube.com/watch?v=dECi_ApzIqA. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Ibid. Mbylle fusnotën
Një laborator i kanabisit i zbuluar pranë pikës së kalimit kufitar të Izvorit, në veri të Kosovës.
Foto: Policia e Kosovës
Në shkurt 2022 u zbulua një laborator në katin e shtatë të një mulliri në Suharekë, pranë Prizrenit, në jug të Kosovës. Mulliri ishte zgjedhur për të shmangur dyshimet në lidhje me konsumin e lartë të energjisë.39 Intervistë me një gazetar investigativ, Prishtinë, 18 janar 2023. Mbylle fusnotën Adelina Ahmeti, Si u zbulua laboratori i drogës në mulli në Suharekë?, Kallxo.com, 22 shkurt 2022, https://kallxo.com/lajm/si-u-zbulua-laboratori-i-droges-ne-mulli-ne-suhareke/; Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email. Mbylle fusnotën
Profili dhe kombësia e keqbërësve ndryshon sipas rajonit të cilin ndodheshin laboratorët, megjithatë të gjithë ishin burra të moshave 20 deri në 40 vjeç.41 Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023. Mbylle fusnotën
Figura 4 Kombësia/prejardhja etnike e personave të arrestuar për kultivimin e kanabisit në ambiente të brendshme, 2019–2022.
Burimi: Policia e Kosovës
Kultivimi i kanabisit në ambiente të brendshme po bëhet gjithnjë e më i përhapur në Ballkanin Perëndimor, duke ndjekur trendin në Evropë dhe në mbarë botën. Agjencitë e zbatimit të ligjit duhet të caktojnë burime të mjaftueshme dhe t’i japin prioritet kapjes së personave dhe grupeve kriminale që përfshihen në kultivimin në ambiente të brendshme, si edhe zbulimit të laboratorëve të tyre të paligjshëm të drogës. Siç kemi parë në Kosovë, kultivimi i kanabisit në ambiente të brendshme është një krim i organizuar ndërkombëtar, në të cilin trendet e njërit vend prekin lehtësisht edhe të tjerët. Prodhimi i kanabisit në Shqipëri dhe transferimi i njohurive nga prodhimi i ligjshëm i kanabisit në Maqedoninë e Veriut ka ndikuar te prodhimi i paligjshëm i kanabisit në Kosovë dhe në rajon. Prandaj, agjencitë e zbatimit të ligjit në rajon duhet të shkëmbejnë informacion në mënyrë aktive dhe të rritin bashkëpunimin.
Rezultatet e Kosovës në vitin 2022 u arritën nga efikasiteti i bashkëpunimit të mirë mes zbatimit të ligjit dhe prokurorisë, ku policia e Kosovës luajti rol të rëndësishëm. Në këtë mënyrë agjencitë e zbatimit të ligjit ishin në gjendje ta mbanin nën kontroll kultivimin e kanabisit në ambiente të brendshme. Megjithatë, teksa grupet kriminale e përshtatnin vazhdimisht modelin e tyre të biznesit, do të jetë e vështirë që zbatimi i ligjit të vazhdojë të ruajë ritmin.
EMCDDA, Drug-related health and security in the Western Balkans, 2022, https://www.emcdda.europa.eu/publications/regional-reports/drug-related-health-and-security-threats-western-balkans_en; Cannabis, Europol, https://www.europol.europa.eu/crime-areas-and-statistics/crime-areas/drug-trafficking/cannabis.
UNODC, Drug Market Trends: Cannabis Opioids, World Drug Report 2022, qershor 2022, https://www.unodc.org/res/wdr2022/MS/WDR22_Booklet_3.pdf.
EMCDDA, Drug-related health and security in the Western Balkans, 2022, https://www.emcdda.europa.eu/publications/regional-reports/drug-related-health-and-security-threats-western-balkans_en.
GI-TOC, Global Organized Crime Index 2021, shtator 2021, https://ocindex.net/assets/downloads/global-ocindex-report.pdf.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023.
EMCDDA, Developments in the European cannabis market, qershor 2019, https://www.emcdda.europa.eu/publications/emcdda-papers/developments-in-the-european-cannabis-market_en.
UNODC, Drug Market Trends: Cannabis Opioids, World Drug Report 2022, qershor 2022, https://www.unodc.org/res/wdr2022/MS/WDR22_Booklet_3.pdf
Ibid.; Intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
UNODC, 22 qershor 2010, World Drug Report 2010, https://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2010/World_Drug_Report_2010_lo-res.pdf.
National Drug Intelligence Center, Indoor Cultivation Trends, Domestic Cannabis Cultivation Assessment 2009, korrik 2009, https://www.justice.gov/archive/ndic/pubs37/37035/indoor.htm#:~:text=Indoor%20cannabis%20cultivators%20are%20able,generally%20yield%20higher-potency%20marijuana.
Komisioni Evropian, Raporti për Kosovën 2022, 12 tetor 2022, https://neighbourhood-enlargement.ec.europa.eu/system/files/2022-10/Kosovo%20Report%202022.pdf; GI-TOC, Hotspots of organized crime in the Western Balkans, Local vulnerabilities in a regional context, maj 2019, https://globalinitiative.net/wp-content/uploads/2019/05/Hotspots-Report-English-13Jun1110-Web.pdf; Observatori i Ekonomive të Paligjshme në Evropën Juglindore, Links between politics, ethnicity and organized crime in northern Kosovo, GI-TOC, Buletini për rrezikun #11, dhjetor 2021, https://riskbulletins.globalinitiative.net/see-obs-011/01-politics-ethnicity-organized-crime-in-northern-kosovo.html.
GI-TOC, Global Organized Crime Index 2021, shtator 2021, https://ocindex.net/assets/downloads/global-ocindex-report.pdf.
EMCDDA, Drug-related health and security in the Western Balkans, 2022, https://www.emcdda.europa.eu/publications/regional-reports/drug-related-health-and-security-threats-western-balkans_en.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Zeljko Trkanjec, North Macedonia police seize 1.5 tons of marijuana, EUROACTIV, 10 February 2022, https://www.euractiv.com/section/politics/short_news/north-macedonia-police-seize-1-5-tons-of-marijuana/.
EMCDDA, Illicit drug markets and supply in the Western Balkans: Impact of Covid-19, qershor 2021, https://www.emcdda.europa.eu/publications/ad-hoc-publication/illicit-drug-markets-and-supply-western-balkans-impact-covid-19_en.
Intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
UNODC, Drug Demand Drug Supply, World Drug Report 2022, qershor 2022, https://www.unodc.org/res/wdr2022/MS/WDR22_Booklet_2.pdf.
Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email.
Intervistë me një gazetar investigativ, Prishtinë, 18 janar 2023; intervistë me Safet Blakaj, Drejtor Ekzekutiv i OJQ-së Labyrinth, Prishtinë, 19 janar 2023; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Policia e Kosovës, vlera e kanabisit të konfiskuar në ambiente të brendshme, 13 mars 20023, me email.
Sipas Policisë së Kosovës, vlera lokale e 1 kilogram kanabis të prodhuar në ambiente të brendshme është 2 000 €.
Albin Kurti, 2022: Qeveria kundër krimit të organizuar dhe korrupsionit, 9 janar 2023, https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=pfbid02cYTSscap7duKhjv6WetFMwt9ETkaXpMh3wgQj745DjNycHiqt5Zx7mQ8vkMkUpkHl&id=100044512086347&mibextid=kdkkhi.
Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Edicioni special, Klan Kosova, 23 maj 2022, https://www.youtube.com/watch?v=dECi_ApzIqA.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Intervistë me një gazetar investigativ, Prishtinë, 18 janar 2023.
Adelina Ahmeti, Si u zbulua laboratori i drogës në mulli në Suharekë?, Kallxo.com, 22 shkurt 2022, https://kallxo.com/lajm/si-u-zbulua-laboratori-i-droges-ne-mulli-ne-suhareke/; Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Policia e Kosovës, statistikat e kultivimit të kanabisit në ambiente të brendshme, 6 janar 2023, me email; intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.
Intervistë me një oficer policie të antidrogës, Prishtinë, 27 janar 2023.