Kriminalne grupe Zapadnog Balkana održavaju značajno prisustvo u Nemačkoj.

U najnovijoj proceni kriminalnih mreža koju je Evropol objavio u aprilu ove godine, napominje se da organizovane grupe sa Zapadnog Balkana zadržavaju značajno prisustvo u EU, posebno u Nemačkoj.¹ Od 2020. i 2021. godine, kada su organi za sprovođenje zakona oborili EncroChat i Sky ECC – šifrovane aplikacije za razmenu poruka koje su koristili kriminalci – dovele su do niza hapšenja² koja su uključivala i kriminalce sa Zapadnog Balkana u Nemačkoj. Ovi i drugi slučajevi pokazuju da su kriminalci sa Zapadnog Balkana aktivni igrači na nemačkim tržištima droge, kao i u poslovima trgovine ljudima i pranja novca. Ova slika je potkrepljena dubokim ispitivanjem policijske statistike.

Zahvaljujući podacima prikupljenim sa aplikacije Sky ECC, Milivoj Todorović, iz Bosne i Hercegovine, uhapšen je u novembru 2022. godine u Frankfurtu na Majni zbog sumnje da je švercovao drogu preko veza sa crnogorskim škaljarskim klanom, za koji N1 navodi da je glavni akter u isporuci kokaina u i kroz Evropu.³ U drugom slučaju zasnovanom na obaveštajnim podacima iz aplikacije za razmenu poruka Sky, u julu 2022. godine, Nemačka je izručila Savu Marinkovića – koji je već služio zatvorsku kaznu zbog trgovine drogom – Bosni i Hercegovini putem crvene poternice INTERPOL-a, zbog sumnje na ubistvo dvojice policajaca u Sarajevu 2018. godine.⁴ Njegovo suđenje je u toku.⁵

Statistički podaci koje je objavio Bundeskriminalamt (nemačka Federalna kancelarija kriminalističke policije) za 2021. i 2022. godinu pokazuju da se Albanija nalazi među prvih pet država iz kojih dolaze organizovane kriminalne grupe koje deluju u Nemačkoj, postavljajući ovu zemlju na četvrto mesto nakon Turske, Poljske i Italije. Procenjujući organizovane kriminalne grupe prema nacionalnosti njihovih vodećih članova, kriminalne grupe predvođene Albancima zauzimaju drugo mesto u odnosu na pretežno turske grupe među inostranim kriminalnim mrežama koje su aktivne u Nemačkoj.⁶

Slika je nešto drugačija ako se organizovani kriminal povezan sa drogom odvoji od slučajeva organizovanog kriminala uopšte. Najzastupljenije inostrane grupe koje se bave krivičnim delima vezanim za trgovinu narkoticima su turska, poljska i albanska grupa. Kada je reč o kokainu, Albanci čine najveću kategoriju stranih prestupnika (15%).⁷ Albanske grupe su takođe glavni igrači na nemačkom tržištu kanabisa.⁸

Jedan od razloga za veliku uključenost albanskih i drugih organizovanih kriminalnih grupa sa Zapadnog Balkana u poslove sa drogom i druge kriminalne poduhvate može biti velika dijaspora ljudi iz bivše Jugoslavije i Albanije koji su emigrirali u Nemačku devedesetih godina. Drugi razlog mogu biti mreže koje kriminalne grupe sa Zapadnog Balkana održavaju u zapadnoevropskim lukama, koje predstavljaju kapije za prolaz kokaina, kao i heroina i kanabisa koji se krijumčare preko balkanske rute.

Multinacionalne mreže koje se bave višestrukim kriminalnim radnjama

Čini se da je većina kriminalnih ćelija sa Zapadnog Balkana koje su aktivne u Nemačkoj deo širih multinacionalnih mreža, čime se raspršuje mit o monolitnom „balkanskom kartelu”. Kada nemačka nacionalna policija ili zajedničke operacije preko Evropola uhvate veliki broj organizovanih kriminalaca, državljani zemalja Balkana su često među uhapšenima. Na primer, u maju 2023. godine, Evropol je koordinirao međunarodnom operacijom koja je dovela do hapšenja 37 osoba, od kojih je nekoliko bilo sa Zapadnog Balkana, uključujući navodnog vođu iz Bosne i Hercegovine koji već služi četvorogodišnju zatvorsku kaznu u Italiji.⁹ U junu 2023. godine, Evrodžast i Evropol su pružili podršku vlastima u Nemačkoj, Italiji i Holandiji u razbijanju mreže za trgovinu drogom za koju vlasti kažu da se sastojala uglavnom od albanskih državljana. Uhapšeno je 35 osumnjičenih. Ova kriminalna mreža je optužena za krijumčarenje kokaina i kanabisa iz Južne Amerike u Evropu sa ukupnom tržišnom vrednošću većom od milijardu evra.¹⁰

Međunarodna operacija organa za sprovođenje zakona u maju 2023. godine dovela je do hapšenja 37 članova kriminalne grupe širom Evrope, među kojima su bili državljani Zapadnog Balkana.

Fotografija: Evropol

U oktobru 2023. godine prekinut je veliki lanac trgovine drogom kada su uhapšene desetine osumnjičenih i zaplenjeno nekoliko stotina kilograma kokaina iz mreže koja je obuhvatala nemačke savezne države Hese, Severnu Rajnu-Vestfaliju, Baden-Virtemberg, kao i Hrvatsku i Poljsku. Među uhapšenima su bili državljani Hrvatske, Srbije, Bugarske, Severne Makedonije i Crne Gore.¹¹ U februaru 2024. godine, italijanske i albanske vlasti su zajedničkim naporima, uz pomoć Evrodžasta i Evropola, sprovele veliku operaciju koja je dovela do hapšenja 59 osumnjičenih, uključujući pojedince u Albaniji, Italiji, Nemačkoj i Velikoj Britaniji. Ova mreža je optužena za krijumčarenje heroina, kokaina, hašiša i kanabisa u Nemačku i Španiju vozilima koja su imala skrivene pregrade.¹² Ove operacije pokazuju kako je Nemačka ujedno i veliko maloprodajno tržište za drogu, kao i važna tačka pretovara za veleprodajne transakcije kokainom i distribuciju unutar Evrope i šire.

Gore navedeni slučajevi jasno pokazuju da kriminalne mreže sve više sarađuju izvan etničkih granica, prevazilazeći tradicionalne raskole u korist svih uključenih. Ovi slučajevi takođe pokazuju transnacionalnu prirodu ovih mreža. Na primer, u slučaju kokaina, organizovane kriminalne grupe sa Zapadnog Balkana imaju dobre kontakte sa kriminalnim grupama na izvoru snabdevanja u Latinskoj Americi, veleprodajnim distributivnim mestima (uključujući luku Hamburg) i maloprodajnim distributivnim lokacijama u drugim evropskim zemljama.

Poznato je da balkanske kriminalne grupe imaju dobre veze sa italijanskim i turskim mafijaškim organizacijama. Generalno, oni su poznati kao vešti preduzetnici u trgovini drogom. Prema rečima bivšeg zvaničnika američke Uprave za suzbijanje narkotika, kriminalci sa Balkana „rado sarađuju sa Izraelcima, Holanđanima, Šveđanima, Dominikancima i Kinezima… [Oni] rade sa svima.”¹³

Kriminalni ekosistemi značajno variraju širom Nemačke. Dok su u nekim gradovima (npr. u Berlinu) dominantne mreže organizovanog kriminala zasnovane na takozvanim klanovima – obično arapskim, turskim ili kurdskim, u drugima grupe u kojima dominiraju članovi iz Albanije ili drugih država Zapadnog Balkana kontrolišu značajan udeo profitabilnih nezakonitih tržišta (npr. u Hamburgu).¹⁴ Čak i u velikim gradovima kao što su Berlin i Frankfurt na Majni, gde su balkanske grupe mlađi partneri, one su očigledno vešte u sklapanju poslova sa moćnijim grupama.¹⁵

U Hamburgu se albanske, srpske i crnogorske organizacije smatraju najmoćnijim grupama, posebno one koje se bave trgovinom kokainom, dok se grupe koje se pretežno sastoje od državljana Kosova, Severne Makedonije i Bosne i Hercegovine više smatraju posrednicima ili se bave transportom.¹⁶ Hrvatske organizovane kriminalne grupe imaju snažno prisustvo u Nemačkoj, što je delimično posledica velike hrvatske dijaspore koja je porasla kao rezultat migracija tokom ratova u Jugoslaviji devedesetih godina.

Iako se čini da kriminalne grupe sa Zapadnog Balkana dobro sarađuju sa grupama sastavljenim od ljudi različitih nacionalnosti, one su takođe poznate po nasilju. Prema federalnim podacima iz 2023. godine, albanski prestupnici su zauzeli četvrto mesto u pogledu broja osumnjičenih za koje je utvrđeno da su bili naoružani kada su uhapšeni zbog krivičnih dela povezanih sa trgovinom drogom.¹⁷ Organizovano nasilje u Nemačkoj ponekad proizlazi iz sukoba između grupa sa Balkana, kao što je krvavi sukob između škaljarskog i kavačkog klana iz Crne Gore.¹⁸ Na primer, u maju 2019. godine, dva muškarca su ubijena u Forstu, u Nemačkoj, u incidentu koji je navodno povezan sa tim ratom klanova.¹⁹

Ostale vrste kriminala

Pored trgovine drogom, kriminalne grupe sa Zapadnog Balkana navodno su uključene u reketiranje i trgovinu ljudima, posebno u svrhu seksualne eksploatacije. Pojedinci sa Zapadnog Balkana bili su aktivni u motociklističkim bandama odmetnika u Nemačkoj.²⁰ Posebna medijska pažnja usredsređena je na motociklističku bandu „United Tribuns”, koju je 2004. godine osnovao Armin Ćulum,²¹ bivši bokser rođen u Bosni. Mnogi članovi bande potiču iz Bosne ili drugih delova Zapadnog Balkana. Ta grupa, poznata i kao „Balkan Brothers Herkunft”,²² postala je ozloglašena po trgovini ljudima, posebno po seksualnom iskorišćavanju, kao i po naručenim ubistvima.²³ Čak su se takmičili i sa lokalnim ograncima motociklističkih bandi „Hells Angels” i „Bandidos”. Nemačka je 2022. godine zabranila „United Tribuns” zbog toga što je grupa predstavljala ozbiljnu javnu pretnju i bila odgovorna za niz krivičnih dela.²⁴

U februaru 2022. godine, nemačka policija je razbila mrežu kradljivaca automobila iz Bosne i Hercegovine koji su bili osumnjičeni za krađu luksuznih automobila u vrednosti od 1,5 miliona evra, uglavnom u Donjoj Saksoniji, Severnoj Rajni-Vestfaliji i Hesu.²⁵ U aprilu 2023. godine u Berlinu je uhapšeno šest Srba zbog krađe luksuznih automobila.²⁶

Policija u Darmštatu je u februaru 2024. godine razbila navodnu kriminalnu mrežu balkanskih državljana koji su bili uključeni u krijumčarenje ljudi u Nemačku radi nezakonitog zapošljavanja, uglavnom na gradilištima. Uhapšeni su trojica srpskih i trojica hrvatskih državljana, kao i po jedan državljanin Crne Gore, Nemačke i Bosne i Hercegovine, pod sumnjom za utaju poreza u vrednosti od 10,4 miliona evra u vezi sa ovim slučajem.²⁷

Kriminalni akteri sa Zapadnog Balkana takođe su uključeni u pranje novca, bilo prebacivanjem novca zarađenog u Nemačkoj nazad na Balkan ili ulaganjem svoje nezakonite dobiti u zakonite poslove, nekretnine ili kriptovalute.²⁸ Nemačkim vlastima je bilo teško da u potpunosti sagledaju obim pranja novca, ali veruju da se on povećao između 2021. i 2022. godine. Organizovane kriminalne grupe u Nemačkoj prikupile su najmanje 998 miliona evra nezakonite zarade i uložile oko 45% sredstava u kriptovalute za pranje profita, prema podacima koje su prikupile vlasti. Pored toga, u 2022. godini, od 19 aktivnih nacionalnih istraga pranja novca, jedna je uključivala organizovanu kriminalnu grupu kojom su dominirali Albanci, a drugu pojedinci iz Bosne i Hercegovine.²⁹

Zaključci

Policija je postigla značajan napredak nakon dešifrovanja aplikacije Sky ECC, a očekuje se da će tekuće istrage dovesti do većeg broja hapšenja balkanskih kriminalaca koji deluju u Nemačkoj. Međutim, i dalje postoji potreba za zajedničkim istragama organa za sprovođenja zakona, koje bi uključivale agencije sa Zapadnog Balkana, i poboljšanom saradnjom između regionalnih tužilaštava. Pored toga, veliki broj državljana Zapadnog Balkana sa dvojnim državljanstvom koji rade u EU, posebno u Nemačkoj, komplikuje napore organa za sprovođenje zakona u praćenju kriminalnih aktivnosti, naročito u pogledu pranja novca i krijumčarenja gotovine na Balkan. Globalni indeks organizovanog kriminala Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala naglašava potrebu za većim podsticajem. Iako i dalje relativno visoka, otpornost Nemačke na organizovani kriminal opada. Ocena zemlje po ovoj metrici pala je sa 7,67 u 2021. na 7,50 u 2023. godini.³⁰

Napomene